दलितकाे बिचल्ली

संजय महरा सिरहा असोज २२ छोरा गुमेपछि शोकमा डुबेका उनलाई गाउँकै अगुवा भनाउँदाले २० लाख दिने र छोरालाई सहिद घोषणा गराउने प्रलोभनमा पारे । जाहेरी फेर्न र शव बुझेर दाहसंस्कार गर्न लगाए । तर, उनको हातमा एक सुको पनि परेन । उनलाई न्याय दिलाउन गरिएको आन्दोलन पनि उत्कर्षमा पुग्नै लाग्दा बीचमै तुहियो ।
त्यसैको समीक्षा गर्न दलित अगुवाहरू भेला भएका थिए । अन्तर्क्रियामा सर्लाहीदेखिका दलित अगुवाहरू आएका थिए । प्रहरी यातनाबाट छोराको मृत्यु भएपछि दोषीलाई कारबाहीको माग गर्दै सडक संघर्षमा होमिएका उनी गाउँकै अगुवा शेख करिमुल्लाहले फसाएको बताउँछन् । आफूलाई रौतहटबाट एम्बुलेन्समा काठमाडौं पुर्‍याएर एउटा गल्लीमा लगेर ५ पन्ना कागजमा हस्ताक्षर गराएको उनको भनाइ छ । त्यो कागजमा के लेखिएको थियो भन्ने पनिलाललाई थाहा छैन । सामान्य लेखपढ गर्नसमेत नजान्ने उनी २० लाख दिन्छु भनेपछि मख्ख परे । कागजमा सही गरे ।

दोषीलाई कारबाहीलगायत ११ बुँदे माग राखेर आन्दोलन गरिरहेको निरन्जन विजय हत्या संघर्ष समितिले माग पूरा नभएसम्म विजयको शव नबुझ्ने अडान राखेको थियो । यसैबीच जिल्ला प्रहरीका तत्कालीन एसपी रविराज खड्कालगायत ६ जना प्रहरीविरुद्ध यातना र ज्यानसम्बन्धी कसुरमा अनुसन्धान गर्न जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालयमा जाहेरी दर्तासमेत गराइसकेको थियो । आन्दोलनकारी र परिवारलाई थाहै नदिई पनिलाल रकमको प्रलोभनमा परेर काठमाडौं गएको खुलेको छ । ‘ममाथि ठूलो अन्याय भयो । लोभमा परेर ठूलो भूल गरें । न पैसा पाएँ, न छोरालाई सहिद घोषणा गरियो,’ पनिलालले भने, ‘मलाई न्याय दिलाउन सहयोग गर्नुस् ।’

उनले काठमाडौं पुगेलगत्तै ४ जना प्रहरीको रोहबरमा कागजमा सही गर्न लगाएको सुनाए । पनिलालका अनुसार तत्कालीन एसपी खड्का इलाका प्रहरी गरुडाका तत्कालीन डीएसपी ज्ञानकुमार महतो, जिल्ला प्रहरीका तत्कालीन इन्स्पेक्टर नवीनकुमार सिंह, सई वीरेन्द्र यादव, हवल्दारद्वय हिरोज मियाँ धुनिया र मुन्ना सिंहविरुद्ध दिइएको जाहेरी नै बदलेको रहेछ । ‘मलाई जाहेरी फेरिएकै थाहा छैन । पूरा योजनाअनुसार झुक्याएर पैसाको लोभ देखाई लास बुझ्न लगाइयो,’ उनले भने । एसपी खड्का, डीएसपी महतो र सई यादवको नाम हटाएर इन्स्पेक्टर सिंह र हवल्दारद्वय सिंह र धनियाको मात्र नाम राखेर अर्को जाहेरीमा सही गर्न लगाइएको थियो । उनले कागजमा सही गराउने व्यक्ति आफूले नचिनेको सुनाए ।

छोराको शव बुझ्नुअघि उनको हातमा ८ हजार रुपैयाँ थमाइदिएको र त्यही रकमले पशुपति आर्यघाटमा छोराको दाहसंस्कार गरेर फर्किएका थिए । उनी गएकै एम्बुलेन्समा फर्किए । पनिलालको साथ लागेर एक आफन्त र दुई गाउँले साथमा गएका थिए । काठमाडौंबाट फर्किएपछि करिमुल्लाह सम्पर्कविहीन भएको उनको भनाइ छ । करिमुल्लाहले आन्दोलनमा सहभागी नहुन र नगर्नसमेत भनेको पनिलालले सुनाए । उनले शव बुझेर दाहसंस्कार गरेपछि दलितको आन्दोलन साम्य भएको छ । टिचिङ अस्पतालमा शव बुझेर आर्यघाट पुर्‍याउन नपाउँदै चिता तयारी अवस्थामा राखिएकाले पनि पुरै योजना बनाएर झुक्याउने खेल भएको पीडित परिवारका सदस्य राजेश रामले दाबी गरे । ‘करिमुल्लाह सरले विभिन्न खाले प्रलोभन देखाएर पीडितलाई काठमाडौं जान्न बाध्य बनाएको पाइएको छ,’ उनले भने ।

जिगडिया घटनामा पीडित परिवारलाई झुक्याएर आन्दोलन साम्य पार्ने काम भएको र यसमा दलित अगुवाकै हात रहेको भन्दै अन्तर्क्रिया कार्यक्रममा आरोपप्रत्यारोप भएको थियो । शेख करिमुल्लाहले भने पनिलाललाई कुनै किसिमको प्रलोभनमा नपारेको र उनी काठमाडौं गएकै थाहा नभएको दाबी गरे । ‘पनिलालजी कहाँबाट सञ्चालित हुनुहुन्छ मलाई थाहा छैन । उहाँ आफैं आएर क्षतिपूर्तिका लागि पहल गरिदिनुस् म मिल्न तयार छु भनेर गएका थिए,’ उनले भने, ‘कसैलाई अनाहकमा २०/२० लाख दिन्छु भनेर किन आस देखाउनु ? म काठमाडौं गएकै छैन । सबै झूटो आरोप लगाएका हुन् ।’

पनिलालले नाम फेरेर हुलाकमार्फत पठाइएको भनिएको जाहेरी प्राप्त भएको जिल्ला प्रहरीका डीएसपी भरत श्रेष्ठले बताए । प्रहरीका अनुसार हुलाकबाट आएको जाहेरीमा तत्कालीन एसपी खडका, डीएसपी महतो र सई यादवको नाम समावेश छैन । तीनै जनाका नाम हटाइएको छ । दलित अगुवा धर्मेन्द्र पासवानले न्यायका लागि लडिरहेका बेला लोभमा परेपछि ठूलो समस्या परेको सुनाए । ‘अब के गर्ने भन्ने छलफल हुँदै छ,’ उनले भने, ‘न्यायका लागि केही न केही गर्नैपर्छ यसै चुप बस्दैनौं ।’