मधेशमा डिहिवार थानमा ग्राम देवताको असारी पूजा

दिनेश्वर गुप्ता (नवसंग्राम दैनिक) लहान, ४ असार । ग्रामीण जनजीवनमा प्रकृति पूजा, जसमा ग्राम देवी अथवा ग्राम देवताको पूजा पद्धतिको प्रचलन छ । मान्यजनको उपस्थीतिमा स्थानीय बासिन्दा भेला भएर सामुहिक रुपमा रोगव्याधी हटोस्, धानलगायतका बालीमा रोग किराको प्रकोप हटेर उत्पादनमा बृद्धि होस् भनेर असारी पूजा गर्ने गर्दछन् । यो पूजा जेठको अन्तिम हप्तादेखि असार महिना भित्र गर्ने गरिन्छ ।

यो असारी पूजा गाउँको डिहिवार थानमा गर्ने चलन रहेको छ । मधेशको गाउँगाउँमा डिहिवार थान हुने गरेको छ । सो ग्राम देवता स्त्रि हुने गरेको छ । जस्तै सती माई, काली माई ,दुर्गा माई,चंडीमाई, शीतला माई आदि; तर कतै कतै पुरुष देवता पनि हुने गरेको छ । जसमा भैरो बाबा, बजरंग बली, ब्रम्हा शंकर तथा नन्दी रहेको छ । असारसँगै लहान २३, १३, २४, १८ लगायतको वडामा असारी अर्थात डिहिवार पूजा गरिदैछ । यो मधेशको अधिकाँश गाउँमा चलन रहेको लहान १९ छर्रापट्टीका मोहन महतो बताउँछन् ।

बस्तीलाई तान्त्रिक शक्तिबाट बन्धन गरी पैशाचिक शक्तिको प्रवेश हुनबाट जोगाउने उद्देश्यले प्रत्येक वर्ष वाली लगाउने र उठाउने समयमा वस्तीको पूर्वपट्टि पीपलको फेदमा वा खुला झुपडीमा राखिएका काठका जोडी देवता (डिहिवार–डिहिवारनी)को पूजा गर्ने चलन छ । यस दिन आयोजक एवम् पूजारी हुन्छन् र सर्वप्रथम उनले नै आफ्नो जिव्रो, छाती आदिको रगत निकालेर डिहिवार डिहिवारनीलाई चढाउछन् । त्यसपछि थानमा चढाएको पर्साद वितरण गर्ने चलन छ । कति ठाउँमा बोका, पाठीको बलि दिइन्छ ।

सामेल हुने यस पूजामा प्रशस्त बोका, पाठी र अण्डा चाहिने भएकाले बढी खर्चिलो हुने देखिन्छ । ती प्रथालाई बढी विश्वास राख्नुको साथै धार्मिक कार्यहरू गरिंदै आएका छन् । अदृश्य शक्तिबाट स्वास्थ्य लाभ हुने, भूतप्रेत पिचासले नछुने, अनिकाल नपर्ने, अदृश्य शक्ति प्राप्तिको लागि तान्त्रिक कार्यहरू गर्छन् । तान्त्रिक विद्यामा नै ग्रामिण मानिस विश्वास राख्छन् । साथै तान्त्रिक विद्या लिएको व्यक्तिलाई नेपालको राजाबाट लालमोहर प्राप्त हुने गरेको थियो । अचेल त्यस्तो प्रावधान छैन । सो व्यक्तिले गाउँगाउँमा गई बिरामीहरूलाई झारफुक गर्नुपथ्र्याे । यसो गरिदिए वापत गाउँलेले अन्नपात, रूपैयाँपैसा दिने गर्दथे । घिउ, होम मसला, ल्वाङ, अगरबत्तीलगायतका पूजा समाग्री हुन् । जुन उठाएर पुजारी तथा गाउँका अधिकारीको घरमा राखिन्छ ।